Ortodonti ve Ortodontist

Estetik kaygıların haricinde çeşitli medikal sorunların giderilmesine katkı sağlayan ortodonti, tıp literatüründe maloklüzyon olarak tanımlanmakta olan diş ve yüz bölgesinde bulunan düzensizliğin teşhis, tedavi ve engelleyici tedavisiyle ilgilenmekte olan diş hekimliğinin bir alanıdır. Çene yapısının dar olması veya dişlerin çene kısmına göre büyük olması durumuna bağlı şekilde gelişmekte olan diş dizilimindeki çarpıklığın düzeltilmesi ve alt veya üst çene bölgesinin önde ya da geride olması durumuna bağlı olarak bozuklukların tedavisine bakan uzmanlık alanıdır. Ortodontistler diş hekimliği eğitimi aldıktan sonra bunun üstüne 4 yıl daha ortodonti uzmanlık eğitimi görürler.

Ortodonti; çene, diş ve yüz bölgesindeki bozuklukların tanısı, tedavisi ve engellenmesiyle ilgilenmekte olan uzmanlık dalıdır. Ortodontik tedavi, küçük çocuklarda çenenin gelişimine etki eder. Böylece dişlerin uygun pozisyonlarda olmasına katkı sağlar, yetişkin kişilerdeyse mevcut olan çapraşıklık, kapanma sorunlarını ve çene yüz bozukluklarının düzeltilmesini sağlamaktadır.

Bu tedavi yöntemiyle kişiler daha sağlıklı bir ağız yapısına, daha etkileyici bir görüntüye ve daha uzun süreli ağızda kalacak dişlere sahip olabilirler. Bunun ile birlikte ortodonti; doğuştan ya da daha sonradan meydana gelen çene ve yüz bölgesindeki problemlerin tedavi edilmesinde, tıp ve diş hekimliğinin farklı branşlarıyla multidisipliner çalışmalar yapmaktadır.

Ortodonti Nedir?

Ortodonti, bir diş hekimliği branşı olarak karşımıza çıkmaktadır. Alt ve üst çene bölgesinde mevcut olan yapısal problemler, aralıklı dişler ve dişlere bağlı olarak gelişen ağız kapanış problemleri ve diş çapraşıklıklarının tedavi edilmesiyle ilgili olan bir bilim dalı olarak belirtilir. Orto Latince’de düzeltmek anlamına gelir, donti ise diş ve diş dokuları anlamı taşımaktadır. Bunların birleşimi ile meydana gelen ortodonti, kişinin yaşı göz önüne alınarak bireye özel tedavi anlayışıyla diş ve çene sorunlarının çözülmesini amaçlamaktadır. 

Tedavi edilemeyen çapraşık dişlerin temizliği oldukça zordur. Bu yüzden diş kayıpları, diş eti problemlerine sebep olabilmektedir. Bununla beraber alt ve üst çene kemiği yapısının kafatasının şekline göre ön veya arka kısımda bulunmasa da çene kaslarında fazla baskıya neden olur. Böyle bir durumda çene kemiği, eklem bozukluklarına, baş, omuz ve sırt bölgesinde ağrı oluşmasına yol açabilir. Ortodontik tedavi işlemleriyle tüm bu sağlık sorunları henüz meydana gelmeden engellenirken, estetik açıdan da daha güzel bir görünüm elde edilmektedir.

Ortodontik Tedavi Gerektirecek Durumlar Nelerdir?

Ortodonti bölümü bireyin dış görüntüsünü etkilemekte olan diş ve çene kısmının doğru olmayan pozisyonuna bağlı şekilde gelişim gösteren hastalıkların teşhis ve tedavisi ile ilgilenmektedir. Dişlere ait sorunlar genellikle çenenin yapı olarak dar veya dişlerin çeneye göre büyük olmasına bağlı görülmekte olan çapraşık dişler olsa bile bazen bu yapısal problemin aksi olan aralıklı dişler biçiminde de görülebilmektedir. Bunlar ile birlikte süt dişlerin erken kaybına bağlı şekilde dişlerin asimetrik konumu veya kalıcı dişlerin eksikliği ortodonti bölümünü ilgilendirmekte olan hastalıklar arasında yerini alır. İskelete bağlı veya çenenin yapısına ait olan sorunlar da ortodonti bölümü tarafından tedavisi yapılan hastalıklardır. Çene sorunları genel olarak alt çene kısmının, üst çene kısmına oranla ön tarafta veya geride olması üst çenenin, yüze ya da alt çeneye göre ön tarafta veya geride olması şeklinde sıralanabilmektedir. Ortodontik tedavi gerektirecek durumları şu şekilde sıralayabiliriz;

• Daimi veya karma dişlerde çapraşıklık
• Parmak emme veya ağız solunumuna bağlı ön açık kapanışlar
• Parmakları emme, tırnakları yeme, yanak ve dudak ısırma gibi kötü alışkanlıklara sahip olmak
• Hastanın yüz yapısını etkileyecek şekilde yanlış konumlanmış diş ve çene bozuklukları
• Süt dişlerinin erken ya da geç kayıpları
• Gömülü kalmış daimi dişler
• Dişler arasındaki boşluklar

Ortodontik Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Sabit Ortodontik Tedavi: Hastanın takıp çıkartamayacağı şekilde, dişlerin üzerine yapıştırılan tellerle yapılan ortodontik tedavilerdir. Bu teller dişlerin dudak tarafına bakan yüzeylere yapıştırılır. Pek çok çeşidi olan braketler, sağladığı bir takım estetik veya fonksiyonel avantajlar dolayısıyla tercih edilebilir. Metal, porselen (estetik), kapaklı braketler örnek olarak verebiliriz.

Lingual Ortodontik Tedavi: Lingual tedavide kullanılan teller, geleneksel metal tedavi tellerine benzer, ancak dişlerin arka yüzeyine takılırlar ve bu sayede görünmemektedirler.

Hareketli Aygıtlarla Ortodontik Tedavi: Hastaların takıp çıkartabileceği damaklıklarla yapılan ortodontik tedavilerdir. Bu gruptaki apareylerin bir kısmı hem daimi, hem süt dişlerinin bir arada göründüğü “karma dişlenme” döneminde kullandığımız geniş bir grubu kapsar. Çene genişletmeleri, çapraz kapanan dişlerin düzeltilmesi, kötü alışkanlık kırıcı apareyler bu gruptadır.

Fonksiyonel Ortopedik Tedaviler: Hasta tarafından takılıp çıkartılabilen veya sabit, kötü çene ilişkilerini düzeltmek amacıyla kullanılan aygıtlardır. Sabit tedavi sırasında veya ağız dışı aygıtlarla kombine kullanılabilirler.

Şeffaf Plak Tedavisi (İnvisalign): Son yıllarda gelişen teknolojiler, sabit teller kullanmak istemeyen hastaların ortodontik tedavilerinin, hastanın takıp çıkartabileceği şeffaf plaklarla yapılabilmesini sağlamıştır. Yemek yerken apareylerini çıkartabilen hastalar, görünmeyen şeffaf plaklarını takarak düzgün dişlere sahip olabilirler. Şeffaf plaklar yemek yerken ve sıcak içecekler tüketilirken çıkartılmalıdır. Bunun dışındaki saatlerde ve hasta uyurken ağızda olması gerekmektedir. Bu süre yaklaşık 18 saattir. Her bir şeffaf plak yaklaşık 10 gün kullanıldıktan sonra, bir yenisine geçilir. Toplam tedavi süresi, sabit tedavi süreleriyle aynıdır. Hasta tedavi boyunca belli aralıklarla ortodonti kontrolüne gelmelidir. Tedavi sonunda düzelen dişlerin tekrar bozulmaması için aynı sabit tedavilerdeki gibi hasta retansiyon aygıtlarını kullanmalıdır.

Ortognatik Cerrahi: Ortodonti ve cerrahi bölümlerinin ortak çalışmasını gerektiren Ortognatik Cerrahi tedaviler, yetişkin bireylerde ve kemiksel anomalilerin varlığında yapılan ortodontik tedavilerdir.

Ortodontik İmplantlar ve Mini Vidalar: Bilhassa erişkin kişilerde ağız dışından aygıtları kullanmanın yerine ağız içerisinden kullanılan destek üniteleridir. Çene kemiğine yerleştirilen vidalardan destek alınarak yapılan tedavilerden sonra bu vidalar çıkartılmaktadır. Yerleştirmesi ve çıkartılması yapısı küçük olduğu için kolaydır ve kullanımları süresince hastaya rahatsızlık vermezler.

Yer Tutucular: Süt dişinin farklı nedenlerle (çürüme ya da kaza) erken kaybedilme durumlarında alttan gelen kalıcı dişin olduğu bölgeyi koruyan, sabit veya hareketli aygıtlardır.

Dudak- Damak Yarıkları ve Tedavisi: Her iki durum da tedavi edilebilir. Tedavi uzun soluklu olabilir ve hedef iki ayrı aşamada değerlendirilmektedir. İlk aşama; çocuk ilkokul dönemine gelmeden görsel problemlerinin ve konuşma probleminin tümüyle düzeltilmesinin sağlanmasıdır. Sonraki aşama; yetişkin dönemde diş çene ve yüz gelişimlerinin doğal sınırda olması ve etkilenme durumunda burun iç ve dışın gerek görüntü gerekse solunum sorunlarının çözülmüş olması durumudur. Bu uygulamalar plastik cerrahi, ortodontik tedavi ve konuşma terapisi de dahil üç ana başlık altında bulunur.

Ortodontik Tedavilerin Süresi Ne Kadardır?

Ortodontik tedavilerin zamanı kişiden kişiye ve uygulanacak tedavinin biçimine göre değişim gösterir. Yalnızca dişleri ilgilendirmekte olan bozuklukların tedavisi daha kısa sürmektedir. Bu uygulamaların ortalama zamanı 18 aydır. İskeletsel bozukların düzeltildiği ortopedik tedavilerde yaklaşık 18-24 ay içerisinde pozitif sonuçlar elde edilebilir.

Tedavi zamanının azalması ya da daha uzun sürmesi tedavi uygulanan kişiye de bağlı gelişebilir. Tedavi süresi boyunca dişlerin ve diş etlerinin sağlığının korunması, tüketilmemesi gerekli olan besinlerden kaçınılması, tedavide yapılan apareylerin doğru ve düzgün kullanımı tedavi zamanını etkileyen etkenlerdendir.

Erişkinlerde Ortodontik Tedavi

Ortodontik tedavi için yaş sınırı bulunmamaktadır. Her yaş grubunda ortodontik tedavi uygulanabilmektedir. Erişkin kişilerdeki en önemli nokta; kemiğin ve diş etinin sağlıklı olması gerekliliğidir. Erişkin bireylerde tedavi esnasında büyüme olmadan faydalanılmadığı için çene kemiklerinin mümkün olduğu sınırlarda ortodontik tedavi uygulanabilir.

Dişlerinde braketlerin görünmesini tercih etmeyen erişkin kişiler için şeffaf ya da diş rengi üzerinde "estetik braketler" kullanılabilir. Bunun ile birlikte dişlerin iç kısımlarına yapıştırılan lingual braketler de mevcuttur.
Şeffaf plaklarla yapılan ortodontik tedaviler de erişkin hasta tedavilerinin büyük kısmında güzel sonuçlar vererek, estetik ortodonti alanında çok kullanılır bir tedavi yöntemi olmuştur. İskeletsel anomaliye sahip hastalarda cerrahi destekli ortodontik tedaviler uygulanabilmektedir.